Sequel? Prequel? – pełny słownik tych i innych filmowych pojęć

Na mojego bloga wpada dziennie kilka tysięcy osób i przynajmniej połowa z Was zainteresowana jest niesamowitym światem kina. Gdy jesteśmy w jakimś temacie bez przerwy od kilku lat – kojarzymy wszelkiej maści słownictwo, albo przynajmniej domyślamy się co tak naprawdę może znaczyć. Ja napisałem już w swoim życiu tak dużo recenzji, że pewne słowa chcąc nie chcąc wplatam już bez większego zastanowienia. Dlatego postanowiłem wyjść naprzeciw osobom, które chciałby się czegoś dowiedzieć, które szukają słownika pojęć filmowych. Nie będzie to oczywiście tekst pełny (jak sugeruje clickbait’owy tytuł), a jedynie zawierający te najczęściej pojawiające się zwroty lub skróty. Aczkolwiek wydaje mi się, że znajdziecie tu wszystko to co najważniejsze. Jeśli nie to dajcie mi znać w komentarzu, a słownik zaktualizuje. Od teraz wszyscy powinniśmy wiedzieć o czym mówimy i co znaczy każdy z tych tajemniczych terminów. Kolejność przypadkowa!

– Sequel: to każdy film będący kontynuacją części poprzedniej. Brzmi to może prosto i odrobinę głupio, ale w świecie kina jest to trochę bardziej skomplikowane. Generalnie „sequelem” jest każda część druga, trzecia itp. która spina/rozwija wątki poprzedników. Przykładowo Matrix 2 to sequel części pierwszej i co do tego nie ma wątpliwości. Te pojawiają się przy kontynuacjach albo z bardzo dużą cyfrą przy tytule, albo z mocno zmienioną koncepcją. Ogólnie istnieje kilka wersji filmu „Titanic 2„, który w mniej lub bardziej ordynarny sposób próbuje korzystać ze sławy i rozpoznawalności „jedynki” nijak nie będąc wersją oficjalną. ale nawet gdyby były, to nie mogłyby być brane za sequel, skoro statek leży na dnie i opowiadałyby o innym okręcie. Co do dużej cyfry przy tytule to tego typy filmy mogą mieć już innych bohaterów, albo być prequelami.

– Prequel: jest to kontynuacja (więc teoretycznie sequel), ale dziejąca się na długo przed akcją oryginału. Przykładowe prequele to Hobbit dla Władcy Pierścieni albo Fantastyczne Zwierzęta dla Harrego Pottera. Tego typu filmy powstają wtedy, gdy scenarzyści wyczerpali do suchej nitki materiał źródłowy i niewiele można już z jego pomocą stworzyć (np. główny bohater ginie w ostatniej części) – a ciśnienie na daną markę nadal jest silne. Tego typu filmy opowiadają zwykle o młodości znanych nam postaci, o tym jak się spotkali, o ich pierwszej wspólnej przygodzie.

– Interquel: jest to film, którego akcja dzieje się pomiędzy innymi, kanonicznymi częściami danej serii. Przykładowo popularne ostatnio „Gwiezdne Wojny: Historie” bywają interquelem. Najlepszym jednak przykładem jest „Szybko i wściekle” (2009), które rozgrywa się pomiędzy „Za szybcy, za wściekli” (2003), a „Szybcy i wściekli: Tokio Drift” (2006). W prostych słowach: później nakręcona czwórka dzieje się przed trójką zaburzając chronologię.

– Midquel: to film, który dzieje się „podczas” akcji znanej z oryginalnego filmu czy serialu. Tutaj nie bez przyczyny wspominam o tym drugim, ponieważ swojego rodzaju midquelem może być Fear the Walking Dead dziejący się w innym regionie świata, ale podczas wydarzeń znanych z oryginału. Innym przykładem może być „Dziedzictwo Bourne’a”, które dzieje się równocześnie z akcją „Ultimatum Bourne’a„. Ciężko jednak powiedzieć coś więcej o omawianym zagadnieniu, bo zwykle twórcy starają się nie informować o „czasie akcji”, aby ta została dla widza niespodzianką.

– Reboot: zjawisko polegające na tym, że twórcy postanawiają zrestartować daną serię lub film na swoich własnych zasadach. Najlepszymi przykładami są Batmany Christophera Nolana, które zerwały ze swoją dotychczasową przeszłością. Kolejnym jest Niesamowity Spider-Man, który zastąpił oryginalną trylogię. Tym samym kolejnym reebotem stał się Spider-Man: Homecoming, który znaną historię opowiedział jeszcze inaczej. Generalnie główną zasadą jest to, aby wziąć dane zdarzenie, bohatera i przedstawić to wszystko w nowym, czasami kontrowersyjnym świetle.

– Remake: to produkcja, która bierze jakiś materiał źródłowy i „kręci go jeszcze raz” z małym poziomem zmian. Nie jest to jednak adaptacja (np. książki, materiału niezmienionego), a jego wersji kolejnej. Przykładowo w roku 1950 powstał jakiś film na podstawie książki, a w 2018 roku ktoś postanowił nakręcić go jeszcze raz, praktycznie tak samo, aczkolwiek z innym aktorami i w kolorze. Ten ktoś nie skupia się na książce, nie chce jej na nowo interpretować, a po prostu poprawić istniejący film korzystając z gotowego już scenariusza.

– Spin-off: to film, który dzieje się w tym samym świecie i w podobnym czasie co oryginał, ale skupia się np. na jakiejś postaci drugoplanowej, która fabularnie odłączyła się od grupy i np. zaginęła. Idealne przykłady w świecie filmowym to „Samoloty” spin-off „Aut„, „Pingwiny z Madagaskaru” jako spin-off „Madagaskaru” czy nawet z naszego podwórka „Buła i Spóła” jako spin-off „Graczyków”.

– Versus: to film, który skupia na sobie wątki kilku różnych marek, finalnie starając się doprowadzić do konfrontacji dwóch (lub więcej) bohaterów. Przykładami, które doskonale obrazują o co chodzi są filmy jak: „Freddy vs. Jason” czy „Obcy kontra Predator”. Bardzo chętnie z opcji „versus” korzysta np. znane z podróbek studio Asylum, które w bardzo zachłanny sposób łączy swoich bohaterów w jeden film. Mowa o produkcjach takich jak „Mega Shark vs. Kolossus”, „Mega Shark vs. Mecha Shark” czy „Mega Python vs. Gatoroid”. Na dobrą sprawę (chociaż odczuwają to bardziej Japończycy) większość tamtejszych wersji Godzilli można by uznać za filmy z metką „versus”, gdyż przeciwnicy wielkiego jaszczura zwykle również mają swoje własne filmy lub seriale.

– Crossover: jest zjawiskiem bliźniaczym do „versus’a”, ale zdecydowanie mniej nastawionym na jakąkolwiek formę walki pomiędzy bohaterami. Popularne „crossy” to przede wszystkim gościnne występy bohaterów jednej serii w drugiej. Jest taki odcinek Johnnego Bravo, w którym jego samochód ulega awarii, przez co próbując złapać autostop wsiada do Mystery Machine z ekipą Scoobie’go Doo. Najbardziej znanym przykładem crossovera są aktualnie Avengers czyli filmy o różnych bohaterach zebranych w jedno miejsce (będące jednocześnie sequelem historii każdego z nich). Zabieg ten stosuje się głównie w celu zainteresowania fanów jednej serii tą drugą – i odwrotnie.

– Fanfiction: film (chociaż częściej tekst/gra) stworzony przez fanów, ale dziejący się w dobrze znanym świecie jakiejś franczyzy. Oczywiście z możliwie największym poszanowaniem praw autorskich. Tutaj w ogóle jest ciekawa sprawa, bo najbardziej znanym fanfikiem jest… „50 twarzy Greya”, które zostało napisane jako dodatkowa „przygoda” z serii Zmierzch. Co przecież całkowicie sobie przeczy, bo pomija materiał źródłowy.

 – Adaptacja: Przeniesienie dzieła literackiego w nowe medium (film/gra/serial), ale z jak najwierniejszym zachowaniem uczuć, które wywoływał w czytelniku materiał pierwotny. W prostych słowach – zmieniamy jak najmniej, a najlepiej nic.

 – Ekranizacja: Przeniesienie sztuki, baletu, książki czy gry na duży (lub mały) ekran czy to w formie filmu czy serialu. Odwrotnie niż w przypadku adaptacji tutaj wierność nie jest wymagana.

– Dubbing: to zastąpienie oryginalnej ścieżki dialogowej ścieżką w języku docelowego odbiorcy. Najpopularniejszym materiałem do dubbingowania są oczywiście filmy animowane – dzięki temu dziecko w każdym kraju otrzymuje produkt w zrozumiałym dla siebie języku. Co ciekawe w wielu krajach standardy dubbingowe są odrobinę inne. W Polsce co prawda większość „bajek” lub filmów rodzinnych ma polskie głosy (w tym z niezrozumiałych dla mnie względów również „8 Mila”), ale w krajach typu Niemcy/Czechy dubbing zastosowany zostałem w praktycznie wszystkim co pojawia się w telewizji – w serialach, Terminatorze, Matrix’ie – i wszystko to jest w pełni zdubbingowane. W krajach, które nie dubbingują, nadal korzystają z lektora bywa również odrobinę inaczej niż niż u nas – tam czasami za lektora robią dwie osoby różnej płci, które czytają kwestie wyłącznie przeznaczone dla kobiet/mężczyzn. Swoją drogą „lektor” nałożony na nadal słyszalny oryginalny tekst nazywa się „Szeptanką” i tego własnie doświadczamy włączając dowolny film w polskiej TV.

– Cliffhanger: zjawisko występujące pod koniec danego filmu/serialu, które ma za zadanie zostawić widza w niepewności. W wielkim skrócie cliffhangerem jest zwykle coś takiego: przez cały film wmawiają nam, że główny bohater jest sierotą, aby w ostatniej minucie przypadkowa postać zdradziła głównemu bohaterowi: „ale Twoja matka żyje” ciach, napisy końcowe. O wiele częściej niż w filmach, tego typu sztuczkę obserwujemy w serialach – zawsze pomiędzy sezonami. Ma to na celu wywołać w nas niepokój, ekscytację i zachęcić do sięgnięcia po kontynuację.

– VOD: (Video on Demand) czyli wideo na żądanie. Usługa, która pozwala w dowolnym momencie obejrzeć każdy film z danej oferty. VOD to np. Player.pl czy Netflix. Czasami natkniecie się również na słowo PPV, aczkolwiek to bardziej dotyczy sportu. Pay-per-view różni się głównie tym, że w odróżnieniu od VOD, które zwykle wprowadza abonament miesięczny, PPV zakłada zapłatę jedynie za wybraną treść – np. galę bokserską czy wrestlingową.

– Duchowy następca: jest to film, który w całkowicie nieformalny sposób powiela, rozwija lub ulepsza pierwowzór, ale nie jest jego kontynuacją. Dużo łatwiej zdefiniować te słowa w świecie gier komputerowych, gdzie np. wyraźnym przykładem „duchowego następcy” jest „Assassins Creed” używający elementów wcześniej znanych z serii „Prince of Persia”. W świecie filmu możemy stwierdzić, że „The Meg” jest duchowym następcą serii „Szczęki”, tak samo jak „Equilibrium” jest następcą „Matrixa” (chociaż to temat na osobny artykuł).

– Final girl: w świecie horroru określenie dziewczyny, która zwykle jako jedyna przeżywa i pokonuje główne zło. Same „ostateczne dziewczyny” zwykle są delikatne, inteligentne i pozbawione swojej seksualności (np. będąc dziewicami). Ich główną wartością jest siła, przebiegłość i cechy pozwalające przeżyć. Przykładowe final girl to: Laurie Strode (Halloween), Sidney Prescott (Krzyk), Nancy Thompson (Koszmar z ulicy Wiązów).

– Found Footage: film, który imituje swoją budową prawdziwe, cudem odnalezione taśmy. Potocznie film „z ręki”. Wspomnianą technikę najchętniej wykorzystują twórcy horrorów, gdyż pozwala wmówić widzowi, że to co widzimy wydarzyło się naprawdę. Warto wiedzieć, iż „found footage” ma za sobą już całkiem długa historię, ale najmocniej rozsławił go film „Blair Witch Project”. Rzeczone dzieło opowiada o grupie studentów, lesie i poszukiwaniu czarownicy. Sukces opowieści o „Wiedźmie z Blair” powstał własnie dzięki wmuwieniu publiczności, że jest to prawdziwa taśma, a studenci widoczni na nagraniu zaginęli.

– Heist Movie: gatunek filmowy, który opowiada o przygotowaniach, a potem wielkim napadzie np. na bank. Najpopularniejszą obecnie serią filmów o tym motywie są (mimo wszystko) „Szybcy i Wściekli” (najnowsze części). Najlepszym przykładem są jednak obie części „Iluzji” oraz trylogia „Ocean’s Eleven” oraz jej kobiecy odpowiednik „Ocean’s Eight”.

– Spoiler: to informacja zdradzająca szczegóły danego filmu, z zaznaczeniem, że są to ważne dla fabuły zwroty akcji, które powinny pozostać tajne, niedopowiedziane i nieporuszane publicznie – aby nie zepsuć innym oglądania filmów. Najpopularniejszym spoilerem (najczęściej powtarzanym) jest przekazywanie ludziom, którzy jeszcze nie oglądali produkcji X, że postać Y w niej ginie.

A na koniec ciekawostka: ujęcie z lotu ptaka to oczywiście ujęcie od góry. Natomiast ujęcie żabie to nagrywanie danego obiektu od dołu 🙂